Mae gan Gymru gyfoeth o asedau diwylliannol, sy’n aml yn cael eu trafod o ran iaith, cerddoriaeth, theatr, ysgrifennu, dawnsio, celf, chwaraeon, gwyliau, darlledu, amrywiaeth diwylliannol a thwristiaeth ddiwylliannol ein hamgylchedd hanesyddol. Gyda’i gilydd mae ein diwylliant, treftadaeth ac iaith yn ein diffinio fel cenedl, yn darparu cyfleoedd ar gyfer adfywio a thwf ynghyd â buddion addysgol a diwylliannol ar gyfer ein cymdeithas. Mae gan Gonwy enw da ar gyfer ei ddarpariaeth gelfyddydol. Mae Theatr Gogledd Cymru gyda 1,500 o seddi yn un o theatrau arweiniol y DU ac yn croesawu rhai o gynyrchiadau teithiol gorau’r wlad o opera i roc, drama i gomedi. Mae oriel gelf Mostyn yn Llandudno’n enwog yn rhyngwladol fel oriel gelf gyfoes; tra bo Yr Academi Frenhinol Gymreig yng Nghonwy yn arddangos y gorau o gelfyddyd gain Cymru. Mae gan y sir rwydwaith o amgueddfeydd bach, pob un â stori unigryw i’w hadrodd. Mae’r rhain yn cynnwys Amgueddfa Llandudno gyda chasgliad arbennig o gelfyddyd gain ac addurnol, a roddwyd i Landudno gan y casglwr Fictoraidd, F.E. Chardon ac Amgueddfa Syr Henry Jones, sy’n edrych ar fywyd mewn cymuned Gymreig yn yr 19eg ganrif. Mae gan y Fwrdeistref Sirol dreftadaeth hanesyddol a phensaernïol arbennig gyda phwysigrwydd rhyngwladol. Mae Castell a Muriau Tref Conwy yn Safle Treftadaeth y Byd Mae 23 o ardaloedd cadwraeth y tu allan i’r Parc Cenedlaethol hefyd; oddeutu 1400 o adeiladau rhestredig a dros 100 o henebion rhestredig. Mae cadwraeth treftadaeth ysgrifenedig yr un mor bwysig ac mae Gwasanaeth Archifau y Sir yn cadw a darparu mynediad cyhoeddus i ddogfennau a lluniau y sir. Mae gan yr ardal le pwysig yn niwylliant yr iaith Gymraeg. Roedd dau unigolyn a oedd yn allweddol er mwyn arbed yr iaith Gymraeg yn hanu o’r Fwrdeistref Sirol – William Salesbury a gyfieithodd y Testament Newydd i Gymraeg ym 1567 a’r Esgob William Morgan a gyfieithodd y Beibl cyfan i Gymraeg. Mae cartref William Morgan yn Nhŷ Mawr, Wybrnant ar agor i’r cyhoedd. Mae amrywiaeth o wyliau eraill, megis Llawn, Helfa Gelf, Cymerwch Ran a Gwledd Conwy hefyd yn cael eu cynnal yn ystod y flwyddyn. Mae digonedd o ddarpariaeth diwylliannol yng Nghonwy a Sir Ddinbych yn denu niferoedd mawr o dwristiaid i’r siroedd. Yng Nghymru, o gyfanswm gwariant twristiaeth o £1.8 biliwn, amcangyfrifir y gall tua £360 miliwn gael ei briodoli i’r sector amgylchedd hanesyddol. Mae amgueddfeydd a threftadaeth yn cyfrannu at ymgysylltiad dinesig: mae 3,000 o wirfoddolwyr a dros 140,000 o gyfeillion yn gysylltiedig ag amgueddfeydd mawr y DU. Mae gan Fwrdeistref Sirol Conwy a Sir Ddinbych rwydwaith trwchus ac amrywiaeth o safleoedd, adeiladau a nodweddion treftadaeth sydd â diwylliant arwyddocaol, gan gynnwys miloedd o adeiladau sydd wedi’u rhestru’n statudol fel rhai o ddiddordeb pensaernïol neu hanesyddol arbennig[i]. Mae treftadaeth leol yn ffurfio rhan bwysig o apêl y sir ar gyfer ymwelwyr ac mae’n cyfrannu’n sylweddol i’r economi leol. Mae safleoedd allweddol yn cynnwys: [i] Cadw, Llywodraeth Cymru. Roedd pobl yn teimlo’n gryf y dylent gael llais yn yr hyn sy’n digwydd i asedau cymunedol megis hen adeiladau, neuaddau cymunedol a gweithgareddau cysylltiedig â’r celfyddydau. Roedd awgrymiadau y dylem edrych ar ffyrdd o gefnogi a grymuso cymunedau i reoli asedau lleol. Mae pobl yn teimlo fod angen i ni wneud y mwyaf o’r hyn sydd gennym ac edrych ar ei ôl ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.
