Cyraeddiadau addysgol a datblygiad cymdeithasol ehangach / sgiliau cyflogaeth / sgiliau byw

Y canlyniad pwysicaf oll ar gyfer unrhyw ysgol yw rhoi gwybodaeth a sgiliau i gynifer o ddisgyblion â phosibl er mwyn iddynt ffynnu yn ddiweddarach mewn bywyd, gan gynnwys darparu cymwysterau ar gyfer addysg bellach a chyflogaeth. Fodd bynnag, efallai y bydd angen iddynt ystyried dulliau eraill o addysgu a meithrin y plant sydd yn eu gofal, gan gynnwys drwy ddatblygiad personol, ac addysgu sgiliau byw.

Mae llwyddiant academaidd yn cael effaith gadarnhaol gref ar ymdeimlad goddrychol plant o pa mor dda yw eu bywydau (boddhad bywyd) ac yn gysylltiedig â lefelau lles uwch pan yn oedolion^[i].

Mae mesuryddion datblygiad personol a lles plant yn gyfyngedig ar hyn o bryd, yn enwedig ar ôl y cyfnod sylfaen mewn addysg (3-7 oed). Fodd bynnag, mae rhai o’r marcwyr ar gyfer datblygiad addysgol yn dangos gwahaniaethau nodedig rhwng cyrhaeddiad plant yn y teuluoedd mwyaf difreintiedig (a nodir gan y rhai sy’n derbyn prydau ysgol am ddim) a gweddill poblogaeth yr ysgol.

Cyfnod sylfaen (3-7 oed)

Mae asesiad cyfnod sylfaen gan athrawon ar gyfer yr holl blant 3-7 oed yn mesur datblygiad personol a chymdeithasol yr holl blant, ynghyd â sgiliau iaith a rhifedd, a datblygiad corfforol a chreadigol. Mae Dangosydd y Cyfnod Sylfaen yn nodi trothwy cyrhaeddiad lefel 5 ar gyfer yr holl feysydd o ddatblygiad.

Yn 2015 y gwahaniaeth rhwng plant sy’n derbyn prydau ysgol am ddim a’r rhai nad ydynt yn derbyn prydau ysgol am ddim oedd oddeutu 17 pwynt canran ym Mwrdeistref Sirol Conwy (69% o gymharu â 86%) a Sir Ddinbych (73% o gymharu â 90%). Y bwlch cyrhaeddiad ar gyfer Cymru oedd pymtheg pwynt canran.
Mae gan Fwrdeistref Sirol Conwy lefelau perfformiad sy’n is na chyfartaledd Cymru, ac er bod y lefelau cyffredinol wedi gwella ers 2012 mae’r gyfradd wedi gostwng ar gyfer y rhai sy’n derbyn prydau ysgol am ddim.
Ar y cyfan, mae canlyniadau Sir Ddinbych yn gymharol â chyfartaledd Cymru, ac maent wedi gwella yn gyffredinol ers 2012, er y cafwyd y gwelliant mwyaf a chadarn ymysg disgyblion nad ydynt yn derbyn prydau ysgol am ddim^[ii].

Siart : canran y plant cyfnod sylfaen sy’n cyflawni canlyniadau lefel 5 o leiaf (dangosydd cyfnod sylfaen – 3-7 oed)

Ffynhonnell: casgliad data asesiad athrawon cenedlaethol, Llywodraeth Cymru

Diffiniad: Mae Dangosydd y Cyfnod Sylfaen yn cynrychioli canran y disgyblion sy’n cyflawni canlyniad 5 o leiaf mewn “Datblygiad personol a chymdeithasol, lles ac amrywiaeth diwylliannol”, “Sgiliau iaith, llythrennedd a chyfathrebu-Saesneg”/ “Sgiliau iaith, llythrennedd a chyfathrebu- Cymraeg” a “Datblygiad Mathemategol” mewn cyfuniad.

FSM = disgyblion sy’n derbyn prydau ysgol am ddim

Cyfnod allweddol 2 (blwyddyn 6)

Mae’r holl ddysgwyr sydd ym mlwyddyn olaf Cyfnod Allweddol 2- y cam lle bo disgyblion yn gadael ysgol gynradd ac yn symud ymlaen i addysg uwchradd- yn cael eu hasesu gan eu hathrawon. Y disgwyliad cyffredinol yw bod mwyafrif y plant 11 oed yn derbyn lefel 4 ym mhob pwnc. Mae dangosydd pynciau craidd cyfnod allweddol 2 yn mesur canran y disgyblion sy’n cyflawni o leiaf lefel 4 mewn Cymraeg neu Saesneg (iaith gyntaf), mathemateg a gwyddoniaeth mewn cyfuniad.

Ar y cyfan yn 2015, roedd lefelau cyrhaeddiad Bwrdeistref Sirol Conwy ychydig yn is na chyfartaledd Cymru, er bod disgyblion sy’n derbyn prydau ysgol am ddim oddeutu pum pwynt canran islaw’r cyfartaledd cenedlaethol. Roedd lefelau cyrhaeddiad Sir Ddinbych yn debyg i’r cyfartaledd cenedlaethol ar gyfer yr holl grwpiau.
Mae’r bwlch mewn cyrhaeddiad rhwng y rhai sy’n derbyn prydau ysgol am ddim a’r rhai nad ydynt yn derbyn prydau ysgol am ddim yn ehangach yn 10-11 oed nag yn ystod y cyfnod sylfaen (3-7 oed) ar gyfer Bwrdeistref Sirol Conwy a chyfartaledd Cymru – oddeutu pedwar ar bymtheg o bwyntiau canran ar gyfer Bwrdeistref Sirol Conwy (70% o gymharu â 89%).
Yn Sir Ddinbych mae’r bwlch yn llai na’r cyfnod sylfaen, yn un ar ddeg o bwyntiau canran (79% o gymharu â 90%).
Mae’r bwlch rhwng y rhai sy’n derbyn prydau ysgol am ddim a’r rhai nad ydynt yn derbyn prydau ysgol am ddim wedi lleihau ers 2012 o oddeutu 4.6 pwynt canran ym Mwrdeistref Sirol Conwy a 12 pwynt canran yn Sir Ddinbych (gostyngiad cyfartaledd Cymru oedd 4.3 pwynt canran).

Siart: canran y plant yng nghyfnod allweddol 2 sy’n cyrraedd o leiaf lefel 4 yn y pynciau craidd (10-11 oed).

Ffynhonnell: casgliad data asesiad athrawon cenedlaethol, Llywodraeth Cymru

Diffiniad: Mae dangosydd pynciau craidd cyfnod allweddol 2 yn mesur canran y disgyblion sy’n cyflawni o leiaf lefel 4 mewn Cymraeg neu Saesneg (iaith gyntaf), mathemateg a gwyddoniaeth mewn cyfuniad.

FSM = disgyblion sy’n derbyn prydau ysgol am ddim

Cyfnod allweddol 4- rhai sy’n gadael ysgol (blwyddyn 11)

Mae canlyniadau arholiadau ar gyfer yr holl ddisgyblion sy’n gadael addysg orfodol ar ddiwedd blwyddyn 11 (15 neu 16 oed fel arfer) yn cael eu mesur yn erbyn safon cyrhaeddiad a elwir yn ddangosydd trothwy lefel 2 cyfnod allweddol 4 mewn pynciau craidd. Mae hyn yn gyfwerth â 5 TGAU gradd A* i C gan gynnwys un mewn Cymraeg neu Saesneg iaith gyntaf, un mewn mathemateg ac un mewn gwyddoniaeth. Mae’r mesur hwn wedi’i adolygu a bydd yn cael ei ddisodli o 2015/16 ymlaen.

Siart: canran y disgyblion ysgol sy’n cyflawni trothwy lefel 2 TGAU mewn Pynciau Craidd)

Ffynhonnell: casgliad data asesiad athrawon cenedlaethol, Llywodraeth Cymru

Diffiniad: Mae trothwy lefel 2 mewn pynciau craidd yn gyfwerth â 5 TGAU gradd A* i C gan gynnwys un mewn Cymraeg neu Saesneg iaith gyntaf, un mewn mathemateg ac un mewn gwyddoniaeth.

FSM = disgyblion sy’n derbyn prydau ysgol am ddim

Ar y cyfan, mae gan Fwrdeistref Sirol Conwy a Sir Ddinbych lefelau cyrhaeddiad sydd sawl pwynt canran yn is na lefel Cymru gyfan. Lefelau Bwrdeistref Sirol Conwy yw’r isaf o’r ddau, er y cafwyd gwelliant o 3 pwynt canran ers 2010/11 tra bo lefelau Sir Ddinbych wedi aros oddeutu’r un fath.
Gyda lefelau cyrhaeddiad ar gyfer y mesur hwn yn ddim ond 51 ym Mwrdeistref Sirol Conwy a 52% yn Sir Ddinbych, mae lle i wella’n sylweddol.
Mae’r bwlch cyrhaeddiad rhwng y rhai sy’n derbyn prydau ysgol am ddim a’r rhai nad ydynt yn eu derbyn dros 29% yn y ddwy ardal (28% o gymharu â 57%). Bwlch cyrhaeddiad Cymru gyfan yw 32%.
Mae hwn yn fwlch llawer mwy na’r hyn a welir yn y cyfnod sylfaen neu gyfnod allweddol 2, gan awgrymu bod anghydraddoldebau yn ehangu wrth i blant symud drwy’r system addysg.
Mae’r bwlch rhwng y rhai sy’n derbyn prydau ysgol am ddim a’r rhai nad ydynt yn derbyn prydau ysgol am ddim wedi lleihau ers 2010/11 o oddeutu 3.1 pwynt canran ym Mwrdeistref Sirol Conwy ond mae wedi ehangu ychydig yn Sir Ddinbych (o lai nag 1 pwynt canran). Y tuedd cyffredinol yw gwelliant ymylol i gau’r bwlch.

Mae data ar gyrhaeddiad trothwy lefel 3 (Lefel A neu gyfwerth) ar gael, ond maent yn cynnwys disgyblion mewn ysgolion a gynhelir yn unig ac mae’n eithrio myfyrwyr mewn sefydliadau addysg bellach ac addysg uwch. Gan nad yw hyn yn darparu darlun llawn o gymwysterau ar y lefel hon, nid yw’r data wedi’i gynnwys yn yr asesiad hwn.

[i] Chanfrreau J, Lloyd C, Byron C, Roberts R, Craig, D, De Foe D & McManus S (2013). Predicting

well-being. Wedi’i baratoi gan NatCen Social Research ar gyfer yr Adran Iechyd. www.natcen.ac.uk/media/205352/predictors-of-well-being.pdf

[ii] Casgliad data asesiad athrawon cenedlaethol, Llywodraeth Cymru

Mae ystod o ffactorau yn effeithio ar les plant ac mae’n cynnwys eu teimladau goddrychol ynghyd ag agweddau cymdeithasol, corfforol a seicolegol eu bywydau. O ganlyniad, ysgolion yw’r mannau allweddol er mwyn llunio lles cyffredinol. Mae iechyd a lles plant a phobl ifanc yn cyfrannu at eu gallu i elwa o addysg o ansawdd da ac i gyflawni eu potensial academaidd llawn.

Dengys ymchwil bod gan addysg ac iechyd gysylltiad agos^[i]. Felly mae gan hyrwyddo iechyd a lles disgyblion a myfyrwyr mewn ysgolion a cholegau’r potensial i wella eu canlyniadau addysgol a’u canlyniadau iechyd a lles.

Mae bylchau yn ein gwybodaeth am y materion hyn ar hyn o bryd, ynghyd â’r dystiolaeth sydd ar gael i fesur sgiliau disgyblion heblaw cyrhaeddiad addysgol. Mae hyn yn faes i’w ystyried ar gyfer gwaith yn y dyfodol.

Mae Llywodraeth Cymru wedi nodi bod angen hyrwyddo’r niferoedd a chyfranogiad mewn pynciau STEM ar gyfer yr holl fyfyrwyr ysgol yng Nghymru^[ii], ac mae gan y ddau gyngor strwythurau ar waith i gefnogi’r gwaith hwn.

Mae tystiolaeth gan gymaryddion rhyngwladol yn awgrymu bod angen gwella’n sylweddol y tu hwnt i lefelau presennol Cymru ar gyfer perfformiad addysgol, er mwyn cystadlu’n fyd-eang. Er hynny, mae gwella cyrhaeddiad addysgol yn arwydd da ar gyfer datblygiad economi’r ardal yn y dyfodol

[i] The link between pupil health and well-being and attainment, Public Health England 2014

[ii] Canllaw Gwyddoniaeth, Technoleg, Peirianneg a Mathemateg (STEM) – Asesiad o Effaith 2014, Llywodraeth Cymru

Roedd rhai pobl yn teimlo bod gormod o bwyslais ar gyrraedd targedau yn hytrach na dysgu er mwyn addysgu plant. Roeddent yn teimlo y dylem wario arian ar adnoddau dysgu a staff yn hytrach nag ar wella adeiladau. Mae pobl yn disgwyl cael addysg sy’n darparu sgiliau cymdeithasol a sgiliau bywyd, gan gynnwys iechyd meddwl, iechyd emosiynol, ymwybyddiaeth o faethiad yn ogystal â pharatoad ymarferol ar gyfer gwaith a chymwysterau academaidd. Roedd teimlad hefyd fod pobl ifanc yn gadael yr ysgol heb y sgiliau angenrheidiol ar gyfer y gweithle.

Roedd pobl hefyd yn teimlo y dylem wneud mwy mewn ysgolion i wella gwybodaeth ynghylch cyfleoedd dysgu ar ôl gadael yr ysgol. Dylai ysgolion feithrin gwell cysylltiadau gyda chyflogwyr lleol. Roedd cynlluniau prentisiaeth yn cael eu gweld fel rhywbeth pwysig a dywedwyd fod athrawon angen gwell dealltwriaeth o’r tirlun galwedigaethol.