O gymharu â gweddill Cymru, mae gan Gonwy a Sir Ddinbych gyfran uchel o bobl sy’n hunangyflogedig – oddeutu 8,600 o bobl neu 11.0% o’r boblogaeth sy’n gweithio ym Mwrdeistref Sirol Conwy a 6,800 neu 11.0% yn Sir Ddinbych (o gymharu â 9.2% ar gyfer Cymru gyfan ac oddeutu 10.2% ar gyfer Prydain)[i]. Ar yr un pryd, mae cyfran uchel o’r busnesau sy’n hysbys yn yr ardal yn eithaf bach o ran maint[ii]. Mae 73% o’r busnesau (5,750) yn cyflogi llai na 4 o bobl ac mae 15% pellach (1,150) yn cyflogi rhwng pump a naw o bobl. Mae oddeutu 40% o’r busnesau bach yn gweithredu islaw’r trothwy TAW. Er efallai nad yw busnesau bach yn cynhyrchu cymaint o incwm neu’n cyflogi cynifer o bobl â’r cwmnïau a sefydliadau mawr, yn aml maent yn ffurfio asgwrn cefn yr economi leol. Maent yn llenwi bylchau na all busnesau mawr weithredu oddi mewn iddynt neu nad oes ganddynt ddiddordeb ynddynt, a gallant ymateb i farchnadoedd cyfyngedig neu arbenigol (er enghraifft glanhawyr ffenestri lleol neu ddylunwyr gemwaith). Mae nifer o’r busnesau bach ym Mwrdeistref Sirol Conwy a Sir Ddinbych yn canolbwyntio ar y sectorau amaethyddiaeth, lletygarwch a manwerthu, sy’n gyflogwyr allweddol yn ein heconomïau gwledig ac economïau sy’n seiliedig ar dwristiaeth. Mae busnesau bach hefyd yn fwy tebygol o ailgylchu eu hincwm o fewn yr economi leol na’r busnesau lleol mawr a’r cwmnïau a sefydliadau cenedlaethol/byd-eang. Mae ymchwil ar wariant awdurdod lleol a gynhaliwyd gan Ffederasiwn y Busnesau Bach[iii] yn dangos o bob £1 sy’n cael ei wario gyda busnesau bach neu ganolig, roedd 63c yn cael ei ail-wario yn yr ardal leol o gymharu â 40c ym mhob £1 sy’n cael ei wario gyda busnes mwy. Mae cyflogwyr mwy eraill yn yr ardal yn elwa o bresenoldeb sector busnes bach cryf, gan eu bod yn aml yn darparu nwyddau, gwasanaethau a gwaith contract allanol ar gyfer cwmnïau a sefydliadau mawr. Gellir cynorthwyo adfywiad canol trefi – sy’n flaenoriaeth ar gyfer nifer o’n cymunedau- gan fusnesau bach sy’n llenwi’r bylchau ar y stryd fawr sy’n cael eu gadael gan gwmnïau cenedlaethol sy’n symud i ganolfannau gwasanaeth mawr a manwerthu ar-lein. [i] Arolwg Poblogaeth Blynyddol, Swyddfa Ystadegau Gwladol [ii] Busnes y DU: gweithgarwch, maint a lleoliad, Swyddfa Ystadegau Gwladol [iii] Local Procurement: Making the most of small business, Centre for Local Economic Strategies, 2013 Mae’r siart yn dangos cyfradd ansolfedd ar gyfer Bwrdeistref Sirol Conwy a Sir Ddinbych rhwng 2000 a 2015. Yn ystod y dirwasgiad diweddar mae cyfraddau ansolfedd wedi cynyddu’n fwy sylweddol yn yr ardal nag y gwnaethant yn genedlaethol. Mae tystiolaeth anecdotaidd o’r gymuned fusnes leol yn awgrymu bod hyn yn adlewyrchu natur ansicr cyllid busnes bach yn yr ardal, yn rhannol o leiaf. Ers 2011, mae nifer y busnesau bach wedi cynyddu o oddeutu 12% – mae tua 600 yn fwy o fusnesau gyda llai na phedwar o weithwyr a 150 arall sy’n cyflogi rhwng pump a naw o bobl. Siart: cyfraddau ansolfedd fesul 10,000 o boblogaeth oedolion (18+ oed) Ffynhonnell: y gwasanaeth ansolfedd Mae gan fusnesau bach y potensial i ymateb yn well ac addasu’n gyflym i newidiadau yn yr hinsawdd economaidd, gan fod eu croniadau cyfalaf/refeniw llai yn gallu eu gwneud yn fwy hyblyg. Gall proses o wneud penderfyniadau sy’n cynnwys dim ond un person ymateb yn llawer cynt na sefydliadau mwy gyda strwythurau rheoli cymhleth. Maent hefyd yn canolbwyntio mwy ar y cwsmer sy’n gallu eu cynorthwyo i gadw sylfaen o gwsmeriaid ffyddlon ac i oroesi yn ystod cyfnodau o ddirywiad economaidd. Fodd bynnag, gall cronfeydd wrth gefn cyfalaf/refeniw gyfyngu’r gallu i addasu ac ehangu, a weithiau gall gweithrediadau bach fod â diffyg sgiliau y tu hwnt i’w meysydd busnes craidd. Mae cefnogaeth gan lywodraeth leol a chenedlaethol yn aml yn hanfodol er mwyn cynorthwyo gydag elfennau megis cynllunio busnes a chynllunio ariannol, gwella sgiliau ac ymateb i dechnoleg newydd. Mae gan sefydliadau ymbarél ar gyfer masnach rôl allweddol hefyd. Nid yw busnesau bach yn aros yn fusnesau bach bob tro, ac mae busnesau bach sy’n tyfu i fod yn fusnesau mawr yn aml yn aros yn y gymuned lle y sefydlwyd y busnes. Gall cefnogaeth a buddsoddiad mewn busnesau bach fod yn fuddsoddiad yn nyfodol yr economi leol- a’r economi cenedlaethol neu fyd-eang hyd yn oed. Mae cynllunio ar gyfer olyniaeth ar gyfer busnesau bach yn faes a allai elwa o gefnogaeth a gwelliant. Efallai y gallai nifer o fusnesau bach llwyddiannus sydd wedi cau oherwydd ymddeoliad y perchennog / rheolwyr barhau pe bai modd canfod olynwyr. Yn aml mae’r rhain yn fusnesau teuluol a fyddent wedi’u pasio ymlaen i’r plant yn draddodiadol. Fodd bynnag, mae gwelliant o ran addysg a chyfleoedd cyflogaeth ar gyfer y cenedlaethau iau wedi symud oddi wrth y traddodiad hwn, gyda phlant yn gwneud dewisiadau gyrfaol sy’n wahanol i’w rhieni. Awgrymodd sawl ymatebydd bod angen swyddfeydd ‘deor’ llai am renti is ac unedau maint siop llai i annog a chefnogi busnesau bach. Roedd pobl yn teimlo ei bod yn bwysig rhoi cefnogaeth bwrpasol i fusnesau mewn ardaloedd gwledig. Mae busnesau bach yn gweld fod y rhyngrwyd yn hynod bwysig i’w llwyddiant. Ni all canol trefni gynnal busnesau bach fel yr oeddent yn arfer ei wneud ond mae’r busnesau hynny sy’n gwneud y mwyaf o gyfleoedd ar-lein yn ffynnu. Roedd pobl hefyd yn teimlo y gellid cefnogi busnesau lleol pe rhoddid sylw i faterion mynediad a pharcio.
