Diwylliant sy’n ffynnu

Mae hwn yn faes asesu sydd angen gwaith pellach ac yn fwlch gwybodaeth ar hyn o bryd. Mae hyn cael ei waethygu ymhellach oherwydd diffyg eglurder o ran ystyr diwylliant.  At hynny, mae gwerth cynhenid diwylliant, yn rhannol, yn honiad athronyddol na ellir ei fesur mewn niferoedd.  Mae hyn yn faes o’r asesiad lles sy’n cyflwyno rhai heriau o ran deall a meintoli’r testun.

Mae prinder tystiolaeth gadarn ynglŷn â gwerth ac effaith diwylliant ar les, yn enwedig ar lefel leol. Er mwyn deall pwysigrwydd diwylliant sy’n ffynnu ar les yr ardal a mesur pa mor dda yr ydym yn cyflawni hyn, mae’n rhaid i ni wybod sawl peth y mae gennym wybodaeth gyfyngedig (neu ddim gwybodaeth) amdanynt gan nad ydynt yn cael eu mesur neu eu monitro ar hyn o bryd.  Ymysg y pethau eraill yr ydym angen ei wybod:

• beth ydym ni’n ei briodoli fel diwylliant/ gweithgarwch diwylliannol
• pa asedau neu ddarpariaethau diwylliannol sydd gennym ar hyn o bryd?
• lle mae o, beth ydi o, pwy sy’n ei brofi neu’n ei dderbyn, pwy sy’n ei ddarparu?
• ai dyma’r lleoliadau/pobl/mathau o ddarpariaethau cywir?
• beth sy’n cyfrif fel safonau darparu ‘da’?
• sut ydym ni’n mesur effaith ein diwylliant?

Gwnaed rhywfaint o ymchwil eilaidd ar y testun fodd bynnag. Mewn adroddiad yn 2014 , mae Cyngor Celfyddydau Lloegr yn nodi bod:

“..art and culture make life better, help to build diverse communities and improve our quality of life. Great art and culture can inspire our education system, boost our economy and give our nation international standing.”

Mae’r adroddiad yn nodi rhai o effeithiau cadarnhaol y gall mynediad at a chyfranogiad mewn digwyddiadau celfyddydau a diwylliannol ei gael ar:

Les unigolyn

• Roedd y rhai oedd wedi mynychu lleoliad neu ddigwyddiad diwylliannol yn y 12 mis blaenorol bron i 60 y cant yn fwy tebygol o adrodd fod ganddynt iechyd da, o gymharu â’r rhai oedd heb fynychu, ac roedd rhai sy’n mynychu’r theatr bron i 25 y cant yn fwy tebygol o adrodd fod ganddynt iechyd da.
• Mae ymchwil yn dangos bod amlder uwch o ymgysylltiad gyda chelfyddydau a diwylliant yn gysylltiedig â lefel uwch o les goddrychol.
• Mae ymgysylltu â chelfyddydau a diwylliant â strwythur yn gwella gallu gwybyddol plant a phobl ifanc.
• Mae nifer o astudiaethau wedi adrodd canfyddiadau o ymyraethau celfyddydau cymhwysol a diwylliannol ac wedi mesur eu heffaith gadarnhaol ar gyflyrau iechyd penodol gan gynnwys dementia, iselder a chlefyd Parkinson.
• Mae gan y defnydd o gelfyddyd, pan gaiff ei ddarparu’n effeithiol, y pŵer i hwyluso rhyngweithio cymdeithasol ynghyd â galluogi’r rhai sy’n derbyn gofal cymdeithasol i olrhain diddordebau creadigol. Mae’r adolygiad yn tynnu sylw at fuddion dawns i leihau unigedd a lliniaru iselder a gorbryder ymysg pobl mewn amgylcheddau gofal cymdeithasol.

Lles cymunedol

• Mae tystiolaeth gref y gall cyfranogi mewn celfyddydau gyfrannu at gydlyniant cymunedol, lleihau arwahanrwydd cymdeithasol ac unigedd, ac/neu wneud cymunedau yn lleoedd cryfach a diogel.
• Mae gwirfoddolwyr diwylliant a chwaraeon yn fwy tebygol na’r cyfartaledd o gymryd rhan a dylanwadu yn eu cymunedau lleol.
• Mae myfyrwyr ysgol uwchradd sy’n ymgysylltu â chelfyddydau yn yr ysgol ddwywaith yn fwy tebygol o wirfoddoli na’r rhai nad ydynt yn ymgysylltu â chelfyddydau ac 20 y cant yn fwy tebygol o bleidleisio fel oedolion ifanc.
• Mae cyflogadwyedd myfyrwyr sy’n astudio pynciau celfyddydau yn uwch ac maent yn fwy tebygol o aros mewn cyflogaeth.

Addysg

• Mae cymryd rhan mewn gweithgareddau drama a llyfrgell yn gwella cyrhaeddiad llythrennedd.
• Mae cymryd rhan mewn gweithgareddau cerddoriaeth â strwythur yn gwella cyrhaeddiad mathemateg, caffaeliad iaith yn gynnar a llythrennedd cynnar.
• Mae ysgolion sy’n integreiddio celfyddydau ar draws y cwricwlwm yn yr UDA yn dangos sgoriau darllen a mathemateg cyfartalog uwch o gymharu ag ysgolion tebyg nad ydynt yn integreiddio celfyddydau.

Yr economi

• Gall celfyddydau a diwylliant hybu economïau lleol drwy ddenu ymwelwyr; creu swyddi a datblygu sgiliau; denu a chadw busnesau; adfywio lleoedd; a datblygu doniau.
• Mae busnesau yn y diwydiant celfyddydau a diwylliant yn y DU wedi cynhyrchu trosiant agregedig o £12.4 biliwn yn 2011.
• Ar gyfer pob £1 o gyflog sy’n cael ei dalu gan y diwydiant celfyddydau a diwylliant, mae £2.01 ychwanegol yn cael ei gynhyrchu yn yr economi ehangach drwy effeithiau anuniongyrchol ac effeithiau lluosydd.

Crefydd ac ysbrydolrwydd

Yn y ddegawd diwethaf, mae ymchwilwyr o ystod o ddisgyblaethau wedi dechrau archwilio a chydnabod y cyfraniad cadarnhaol y gall ysbrydolrwydd ei ddarparu ar gyfer iechyd meddwl . Mae defnyddwyr gwasanaeth a goroeswyr hefyd wedi nodi’r dulliau y gall gweithgareddau ysbrydolrwydd gyfrannu at iechyd meddwl a lles, salwch meddwl ac adferiad.

Iselder yw’r broblem iechyd meddwl mwyaf cyffredin yn y DU ac mae’n ganolbwynt yr ymchwil sy’n archwilio’r berthynas rhwng ysbrydolrwydd ac iechyd meddwl. Mae’r dystiolaeth yn dangos cysylltiad cadarnhaol rhwng mynychu man addoli a lefelau is o iselder ymysg oedolion, plant a phobl ifanc.  Mae hefyd yn dangos bod cred mewn bod trosgynnol yn gysylltiedig â gostyngiad mewn symptomau iselder.

Mae ymchwil tebyg wedi archwilio’r berthynas rhwng ysbrydolrwydd a gor-bryder neu straen. Mae ymchwil meintiol yn dangos lefelau is o or-bryder mewn nifer o boblogaethau, gan gynnwys cleifion meddygol yn ddiweddarach mewn bywyd, merched gyda chancr y fron, unigolion canol oed gyda phroblemau cardiaidd a’r rhai sy’n gwella ar ôl llawdriniaeth ar yr asgwrn cefn.  Mae ymchwil ansoddol hefyd yn dangos bod ioga a myfyrdod hefyd yn gysylltiedig â gwelliannau mewn iechyd meddwl a gostyngiad mewn gor-bryder.

Mae llenyddiaeth yn dod i’r amlwg sy’n archwilio’r cysylltiad rhwng ysbrydolrwydd ac anhwylder straen wedi trawma. Canfu un adolygiad 11 astudiaeth oedd yn adrodd cysylltiadau rhwng crefydd, ysbrydolrwydd, a phroblemau iechyd meddwl yn seiliedig ar drawma.  Canfuwyd bod crefydd ac ysbrydolrwydd fel arfer, er nid bob tro, yn fuddiol ar gyfer pobl sy’n delio â chanlyniadau trawma.

 

[i] The value of arts and culture to people and society: an evidence review, Cyngor Celfyddydau Lloegr, 2014 http://www.artscouncil.org.uk/sites/default/files/download-file/Value_arts_culture_evidence_review.pdf

[ii] Effaith Ysbrydolrwydd ar Iechyd Meddwl, Sefydliad Iechyd Meddwl 2006